Lawina 7.12.2017 – analiza przypadku

W grudniu na naszym facebookowym fanpage’u informowaliśmy Was o sporej lawinie, której byliśmy bezpośrednim świadkiem w dn. 7 grudnia 2017. Chcąc być dla Was wartościowym źródłem wiedzy na tematy freeride’owe i skiturowe, poprosiliśmy eksperta o analizę tego przypadku. Nad tematem pochylił się Tomasz Nodzyński, badacz i przewodnik górski, na co dzień pracujący w Tatrach, w Stacji Badań Niwalnych IMGW na Hali Gąsienicowej. Oto co dla nas przygotował.

Stan pogody w momencie zejścia lawiny
Region był na skraju wyżu znad południowej Europy. Napływało powietrze polarne morskie. W dzień zachmurzenie umiarkowane. Temperatura maksymalna w partiach szczytowych Tatr około 0°C. Wiatr umiarkowany i dość silny, w porywach do 70 km/h, zachodni.

Warunki meteorologiczne w okresie 25.11-7.12 2017 (dane z WOM IMGW-PIB na Kasprowym Wierchu)
Pokrywa śnieżna (dane z Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego Kasprowy Wierch i Stacji Badań Niwalnych na Hali Gąsienicowej):

W okresie dwóch tygodni poprzedzających lawinę odnotowano dwa większe okresy opadów – pierwszy w dniach 26-27.11, gdy spadło ok. 40 cm świeżego śniegu, a drugi w dniach 30.11-1.12 gdy spadło ok. 30 cm. Niewielkie przyrosty odnotowano też w dniach 4-6.12 gdy w sumie spadło ok. 20 cm. Z racji niskich temperatur śnieg był suchy, przewiany, o średnim ciężarze właściwym ok. 200 kg/m3.

Temperatura

W opisywanym okresie temperatura, po gwałtownym spadku w dniach 25-26.11, utrzymywała się na b. niskim poziomie (ok. -10 st C), jednodniowy wzrost do ok. -2 st. C nastąpił pomiędzy okresami opadów. Oba okresy opadów miały miejsce przy bardzo niskiej (pierwszy) i niskiej (drugi) temperaturze, co spowodowało, że nowy opad nie wiązał się ze starym. O ile po pierwszym opadzie był lekki wzrost temperatury, to po drugim temperatura cały czas była b.niska, co także nie sprzyjało stabilizacji pokrywy, powodowało także większą podatność na transport śniegu przez wiatr.

Temperatura zaczęła rosnąć dopiero 6 grudnia, a 7 od rana skoczyła gwałtownie dochodząc do 0 st, ten nagły wzrost zwiększył masę wierzchnich warstw (średni ciężar pokrywy wzrósł do 250 kg/m3) i dodatkowo mógł spowodować w pokrywie powstanie niestabilnych warstw śniegu gruboziarnistego.

Wiatr

Podczas pierwszego okresu opadów wiał wiatr umiarkowany o prędkości dochodzącej do 10 m/s z porywami do ok. 13 m/s, z kierunków północnych. W czasie drugiego okresu opadów wiatr początkowo był silny, prędkość przekraczała 10 m/s, a porywy osiągały ponad 20 m/s z kierunków południowych. Potem stopniowo wiatr słabł do 5 m/s i zmieniał kierunek na zachodni. Wiatr ponownie się wzmógł 6.12.2017, osiągając porywy do 25 m/s, przeważały kierunki początkowo zachodnie, przechodzące w płn-zach i północne, co skutkował tworzeniem się depozytów na stokach E, SE i S.

Wilgotność

W opisywanym okresie wilgotność względna utrzymywała się przez większość czasu na wysokim poziomie, przekraczającym 90%. Natomiast w dniu zejścia lawiny od rana wilgotność zaczęła mocno spadać, osiągając poziom poniżej 50%, co mogło wpłynąć na zwiększenie się twardości i kohezji wierzchnich warstw śniegu i zwiększenie właściwości propagacyjnych śniegu.

Podsumowanie wpływu warunków meteorologicznych na wyzwolenie lawiny

Na podstawie analizy danych meteo z okresu 14 dni poprzedzających lawinę wydaje się, że na osiągnięcie przez pokrywę śnieżną właściwości sprzyjających wyzwoleniu śniegu największy wpływ miały:

• dwa okresy dużych opadów przy niskich temperaturach i stosunkowo silnym wietrze
• długi okres niskich temperatur nie stabilizujących pokrywy
• silny wiatr w dniu 6.12 przenoszący niezwiązany snieg na stoki E -SE
• stosunkowo znaczne ocieplenie i spadek wilgotności w dniu wyzwolenia lawiny

Czynniki te nie były wystarczające do samoistnej inicjacji lawiny – jednakże zwiększyły podatność śniegu na przekazywanie naprężeń, co w efekcie skutkowało możliwością wyzwolenia lawiny w wyniku oddziaływania umiarkowanego obciążenia dodatkowego z odległości kilkunastu metrów.

Miejsce wyzwolenia i opis lawiny (na podstawie zdjęć i relacji + znajomości terenu)

• wystawa stoku ESE
• nachylenie stoku w miejscu inicjacji – ok. 30-35%

Na mapie i zdjęciu zaznaczona w kolorze:

• czerwonym -obszar startowy (inicjacyjny)
• żółtym -tor lawiny i inicjacja kolejnych depozytów śniegu
• niebieskim- miejsce inicjacji lawiny wtórnej pod skałami i nanos lawiny…

Grubość obrywu – ok. 30-90 cm, wyraźnie widoczne są dwie warstwy z opadu 30.11-1.02 (ok. 30 cm) i
opadu 26-27.11 (ok. 50 cm)

 

Prawdopodobna przyczyna wyzwolenia lawiny pierwotnej

Nastąpiło naruszenie stabilności stoku w wyniku wcześniejszego przejazdu narciarzy i snowboardzistów, przejazd ostatniego snowboardzisty spowodował przekroczenie wartości krytycznej siły wiażącej stare i nowe warstwy oraz przekazanie propagacji (naprężenia) do miejsca nagromadzenia dużej ilości śniegu przetransportowanego przez wiatr zza grzędy Pośredniej Turni.

Nastąpiło równoległe pęknięcie warstw powstałych podczas obu okresów opadów, podczas dalszego zsuwania się lawiny pękała głównie warstwa z ostatniego opadu choć w miejscach kolejnych depozytów znowu dochodziło do wyzwolenia obu warstw.

Niestety z racji na brak wykonania analizy pokrywy śnieżnej (profilu) po zejściu lawiny wnioski
dotyczące przyczyn stosunkowo niskiej stabilności pokrywy w tym miejscu nie są pewne, choć wydają
się bardzo prawdopodobne.

 

Analizę wykonał:

Tomasz Nodzyński

Stacja Badań Niwalnych IMGW-PIB Hala Gąsienicowa

 

PS. Wszystko mamy dokładnie okamerowane, wyglądało to tak: